- به تكاپو و كنكاش افتادن ذهن دانش آموزان. 2- تغيير در روش تدريس و دوري از روش سنتي و به عمل در آوردن روش فعال. 3- پاسخ دادن به علايق دانش آموزان از طريق انجام دادن انواع فعاليت ها. 4-رشد مهارت هاي حسي و حركتي.

انگيزه ی من در انتخاب اين موضوع:

1-محروم بودن از فضاي كارگاهي و تجهيزات مناسب. 2-ضعف فعاليت هاي عملی دانش آموزان در درس حرفه و فن.3-بي انگيزه بودن دانش آموزان نسبت به بحث گروهی. 4-ضعف مهارت هاي فيزيكي و رواني حركتي دانش آموزان.

اهداف: من از انتخاب اين موضوع در درجه اول افزايش آگاهي خودم، ايجاد باور به سوي عمل در جريان تدريس، احساس مسئوليت در قبال دانش آموزانم و كمك به فراگيران نيازمند بوده است.

بیان مسأله و توصیف وضعیّت موجود: اينجانب عشرت حليمي جلودار دبير حرفه و فن با مدرك ليسانس و 12 سال سابقه کار در شهرستان بابل مشغول مي باشم. در سال تحصيلي (87-86) به عنوان دبير حرفه و فن در پايه سوم راهنمايي مشغول به تدريس بودم. مدرسه اي كه در آن بودم واقع در فرهنگ شهر بابل به صورت دو شيفت بود كه در نوبت 2 صدوقي به امر تدريس مشغول بودم.

اين مدرسه داراي 6 كلاس آموزشي، يك دفتر مشترك و 20 پرسنل آموزشي و دفتري با يك تلويزيون مشترك و 1 كمد مشترك به ابعاد 2×5/1 بوده كه يك تعداد ابزارها و وسائل مشترك در اين كمد جاي داده بود، آزمايشگاه و كارگاهي وجود نداشت يك نمازخانه ای كه يك كلاس را خالي كرده بودند و به ابعاد3 ×3 است كه پرونده ها و مجلات و وسائل ورزشي و حتي بوفه اين مدرسه می باشد

وقتي براي اولين بار وارد كلاسي كه به من دادند مي شدم در كلاس بسته بود و من فكر مي كردم كسي كلاس نيست چون سكوتي که در داخل كلاس بود برايم غير طبيعي بود كه دانش آموزان چقدر آرام هستند. در را باز كردم با صداي بر پا ي يكي از دانش آموزان همه از جا برخاستند و من نگاهي به آنان كردم و در لحظه اول چهره هاي مظلوم و مهربان را می ديدم كه در جاي خود محكم نشسته منتظر حرف زدن معلم بودند. البته بعد از احوال پرسي و معارفه به آنان گفتم كه سكوت خوب است اما به جاي خود. ولي در موقع تدريس و فعاليت اين سكوت ها بايد به شكل مطلوب شكسته شود. طبق عادتم كه در جلسه اول برنامه يكسال کاری را به دانش آموزان مي دهم و كارها و برنامه هايي كه قرار است انجام پذيرد را با آنان در ميان گذاشتم در ميان صحبت هايم سر و صدايي شنيدم گفتم چي شده فاطمه ابويي از جاي خود بلند شد گفت:  « اجازه واقعاً ما اين برنامه ها را اجرا مي كنيم، آخ جون، مگه مي شه در مدرسه آشپزي كرد و یا بازدید داشته باشیم و...

در جلسه بعدي كه رفتم كلاس قبل از شروع درس بخاطر اينكه بدانم ميزان آمادگي آنان چقدر است و با وجود اين كه واحد هاي حرفه وفن از پايه اول، دوم، سوم به هم مرتبط هستند و داراي عناوين يكساني هستند و فقط محتوا سنگين تر مي شد از محتوا سال هاي گذشته از دانش آموزان سوال كردم ديدم كسي رغبت به جواب دادن ندارد و شور و شوقي هم در فكر كردن و جواب دادن از خود نشان نمي دهند، و در گروه بندي كردن و انجام فعاليت راغب نبودند، و در فعاليت گروهي با هم تفاهم نداشتند و به خاطر مسائل غير مهم با هم دعوا و جر و بحث مي كردند. چند جلسه اي گذشت كه متوجه وضعيت نامطلوب کلاس شدم. با بررسي نمرات دانش آموزان و مقايسه با سال هاي قبل مشاهده كردم ميانگين نمرات كلاس پايين بوده است. و با صحبت هايي كه با دانش آموزان داشتم اظهار مي كردند كه علاقه اي به درس حرفه و فن ندارند و فقط جهت گرفتن نمره قبولي درس را مي خوانند و هيچ يك از كارهاي عملي را خودشان انجام نمي دهند بلكه يا مي خرند يا پدر و مادرشان درست مي كنند و عنوان مي كردند چون در طي 2 سال گذشته دبير مربوطه آنان مرد بود شور و شوق انجام دادن كارهاي عملي را در دانش آموزان دختر بوجود نياورد شايد هم بخاطر نبودن كارگاه بود و در كلاس بخاطر تردد و راه رفتن معلم مرد انجام دادن كار با دختران سخت بوده است، خستگي معلم بخاطر دو نوبت كار كردن را يكي از دلايل عنوان مي كردند. سكوت نابجاي دانش آموزان در هنگام تدريس و عدم شرکت در بحث گروهي، ناسازگار بودن گروه هاي متشكله و عدم آمادگي روحي و رواني در سر كلاس درس با مشاهده اين وضعيت اين سوال در ذهنم شكل گرفت كه چه عاملي باعث بي علاقه و بي انگيزه بودن دانش آموزانم شده و چگونه مي توانم علاقه و انگيزه دانش آموزانم را به درس حرفه و فن افزايش دهم ؟

تعريف عملياتي واژه هاي كليدي:

فعال سازي: منظور آن است كه براي فعال نمودن دانش آموزان در درس حرفه و فن بايد به عواملي نظير: فراهم نمودن فضاي مناسب و ابزار مورد نياز، شكوفا نمودن ذوق و استعداد و خلاقيت دانش آموزان، رشد توانمندي هاي شاگردان و ايجاد روحيه همكاري و تعاون در آنها توجه داشته باشيم.

علاقه: به حالت هيجاني شخصي كه انديشه او را همراهي مي كند علاقه گفته مي شود.

انگيزه: Motive عبارتست از حالتي است در فرد كه به او انرژي مي دهد و او را به سوي يك هدف خاص رهبري مي كند. (اصطلاحات آموزش و پرورش، ص31)

جمع آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل آن:

در جمع آوري اطلاعات سعي كردم از روش هاي مختلف و افراد گوناگون و ابزار متنوع استفاده شود

1- مشاهده 2- مصاحبه 3- پرسشنامه از نوع بسته با پنج گزینه و هشت آیتم-از نوع باز 4- اسناد و مدارک (مکتوب و تصویری) 5- مطالعه کتاب و مقالات و پایان نامه ها 6- تجارب دیگران 7- یاداشت های روزانه.

اقدام راه حل هاي پيشنهادي:

از اين راه حل هايي كه بيان شد بعضي از اين راه حل ها را كه متناسب با شرايط دانش آموزانم و محيط مدرسه بود به مرحله اجرا در آوردم.

اقدام اول: ( برقراري ارتباط عاطفي نزديك و پيوند دوستانه با دانش آموزنم)

در برخورد با دانش آموزانم سعي مي كردم از رفتارهايي که دانش آموز را بر اين احساس وا دارد كه كلاس مال دانش آموزان است و همه با هم دوست هستيم  معلم فقط به عنوان راهنما مي باشد و آنان مي توانند به راحتي مسائل و مشكلاتشان را با معلم در ميان گزارند، و نيازهاي خود را بيان نمايند. بخصوص در برخورد با دانش آموزان ضعيف، سعي كردم مسئوليت هايي را به آنان واگذار كنم تا اعتماد به نفس بيشتري پيدا كنند و به استعداد و توانايي هاي خودشان بیشتر باور داشته باشند.

اقدام دوم: ( گروه بندي كردن دانش آموزان )

اميل دور كنیم فرانسوي بر اين باور است كه گروه يا جامعه از حاصل جمع تعداد نفرات بوجود نمي آيد بلكه پيوند دورني حاكم بر جمع مهم ترين شاخص گروه بندي است.

اقدام سوم: (تغيير فضا و مدل كلاس)

 انتخاب فضا و مدل كلاس يعني پيش بيني و تدارك فضاي آموزش (كلاس–آزمايشگاه) و مدل كلاس سنتي (گروه كوچك) يكي ديگر از اهداف معلم است، بديهي است كه اين فعاليت نيز با اهداف آموزش ارتباط بسيار نزديكي دارد. چون كارگاه و آزمايشگاهي نداشت و يكي از اساس كار ما در تدريس به شيوه نوين گروه بندي كردن دانش آموزان است و تغییر در مدل کلاس است.

اقدام چهارم: ( استفاده از روش فعال و نوين تدريس)

سعي كردم درهر جلسه طرح درس داشته باشيم تا بر اساس اين طرح درس از حداقل زمان، حداكثر استفاده را ببرم، با نوشتن عناوين مهم درس بر روي تخته سياه، ابتدا بعد از گروهي نشستن از تك تك گروهها مي خواستم در مورد سوالات بحث جديد با هم گفتگو نمايند و نظر شان را بروري ورق بنويسيد و بعد از قرائت توسط يكي از اعضا گروه نتيجه نهايي را خودم به آنان مي گفتم. بعد  فعاليت انجام شده مورد نظر را بايد در پوشه كار مي گذاشتند.

اقدام پنجم: ( تغيير در وضعيت وسايل و ابزار مربوط به درس حرفه و فن)

اقدام ششم: ( استفاده از بازديد ها و گردش علمي )

اقدام هفتم: (جشنواره غذا  و نمايشگاه دست ساخته هاي دانش آموزي در مدرسه)

اقدام هشتم: (برگزاري نمايش در كلاس با استفاده از روش ايفا نقش)

اقدام نهم: (خريد موتور الكتريكي از تعمير گاه)

اقدام دهم: انجام كنفراس درس توسط دانش آموزان

اقدام یازهم: استفاده از پوشه كار براي هر گروه

اقدام دوازدهم: انجام پروژه و تحقيق در مورد هر يك از موضوعات كتاب

اقدام سیزدهم: ( انجام آشپزي در مدرسه براي واحد خوراك)

اقدام چهاردهم: ( جلسه اي با والدين دانش آموزان)

اقدام پانزدهم: ( جلسه با مدير و همكاران)

نتايج اقدامات بعمل آمده به شرح زير مي باشد.

1- با توجه به اقدامات انجام شده دانش آموزان احساس رضايت بيشتري داشتند، در كلاس فعالانه به بحث و گفتگو مي پرداختند

2- سطح نمرات دانش آموزان و ميانگين نمرات نسبت به جلسات اول تغيير بسيار زيادي پيدا كرده بود

3- ارتباط عاطفي زيادي بين من و شاگردانم بوجود آمده است

4- مدير محترم در جلسه شواري دبيران پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را در درس حرفه تاييد كرده اند.

5- دانش آموزان در انجام فعاليت هاي عملي با و اشتياق وسايل مي آورند و با علاقمندي كار را انجام مي دادند.

6- كمد ابزار وسايل از نظر كمي تغيير پيدا كرده و وسايل جمع شده و خريداري شده پاسخگويي نياز همه دانش آموزان مدرسه مي باشد. و حتي مورد استفاده شيفت مقابل هم قرار مي گيرد.

7- مهارت دانش آموزان در انجام دادن كارهاي عملی به حدي بالا رفت كه از نمونه كارهاي دانش آموزانم كه از مدرسه به اداره رفته بود در جشنواره دست ساخته هايي دانش آموزي كه در ارديبهشت 87 در مصلي نماز جمعه بابل برگزار شد از واحد حرفه و فن دانش آموزانم رتبه كسب كردند ( در ساخت وسايل چوبي معرق كاري)

8- دانش آموزان به صورت عادت قبل از ورود من به كلاس به صورت گروهي نشسته

9- به پرسش هاي گروهي و انفرادي با ميل و رغبت پاسخ مي دادند.

10- افزايش روحيه ي تحقيق و پژوهش و درست كردن روزنامه هاي ديواري.

به طور كلي از تغييرات كيفي و كمي راضي و خشنود بودم. از آن چيزي كه در روزهاي اول مدرسه مي ديدم با الان تفاوت زيادي بود. و برايم كلاس بسيار لذت بخش تر از روزهاي اولي بود كه حفظ سكوت بر كلاس حاكم بود و ديدن چهره هاي راضي و پر از خاطره دانش آموزان كه مي گفتند روزهاي پنج شنبه روزهاي شيرين هفته براي ماست و چقدر زود زمان گذشت اي كاش با هم بيشتر بوديم و اي كاش كه همه معلم ها هم همينطور خاطرات شيرين و به ياد ماندني را براي ما تدارك ببينند.

پيشنهادات جديد:

1- در قدم اول برقراري رابطه اي دوستانه و نزديك با دانش آموز، تا دانش آموز در كلاس احساس رضایت نمايد.

2- در انجام فعاليت هاي عملي عمده ي كار به عهدي دانش آموزان باشد و معلم يك هدايت گر خوب در حاشيه

3- بهتر است فعاليت در كلاس به صورت گروهي انجام شود كه در اين صورت فعاليت فرد در گروه معنا پيدا مي كند

4- از پوشه كار استفاده شود و نمرات طول سال و فعاليت هاي دانش آموزان و ميزان پيشرفت تحصيلي آنان در هر پايان هر ماه مورد بررسي قرار گيرد و با تقويت نقاط ضعف مشكلات برطرف و يا كمتر شود.

5- بهتر است خانواده ها را از وضعيت مشكلات آموزشي و رفاهي دانش آموزانشان در مدرسه قرار دهيد

6- برگزاري نمايشگاه و جشنواره غذا و دست ساخته هاي دانش آموزان

7- فراهم كردن امكانات جهت دسترسي و اطلاع معلمان از روشهاي جديد و نوين تدريس.

8-  تشكيل كارگاه هاي آموزشي براي معلمان در ارتباط با روش تدريس، تغييرات و نوآوري ها.

9- نظارت مديران براي روش تدريس و كمك به معلم در ارتباط با انتخاب شيوه متناسب در تدريس.

10- آمادگي معلم قبل از تدريس و استفاده از طرح درس روزانه.

11- داشتن روحيه ي شاد و ظاهري آراسته و مناسب در شأن يك معلم.

12- احاطه داشتن معلم بر كليه دروس و حتي فراتر از حوزه ي درسي.

كتب

توراني، حيدر، (1382)، كاريست مديريت فرآيند مدار در مدرسه، تهران، انتشارات تزكيه، چاپ اول.

فضلي خاني، منوچهر، (1382)، راهنماي عملي روش مشاركتي و فعال در فرآيند تدريس، تهران، انتشارات نوين، چاپ نهم سال.

قاسمي پويا، اقبال، (1381)، راهنماي عملي پژوهش در عمل، انتشارات پژوهشكده تعليم و تربيت، چاپ دوم سال.

خسروي، فاطمه، (1381)، بررسي نگرش دانش آموزان دختر به واحدهاي مختلف درس حرفه و فن دوره ي راهنمايي، مركز آموزش عالي فرهنگيان قائمشهر

رستگار، طاهره، (1382)، ارزشيابي در خدمت آموزش، تهران، انتشارات منادي تربيت، چاپ اول

مقالات

بون ول، چارلزسي، (1385)، ايجاد نشاط در كلاس درس به كمك روش يادگيري فعال، ترجمه ي نونا حسن پور، رشد تكنولوژي شماره 1.

حبيبي پور، مجيد، (1385)، انتخاب روش تدريس مناسب، تكنولوژي آموزشي، شماره 1 دوره 22.

رضوي، عباس، (1385)، زيربناي تربيتي آموزش فعال، رشد تكنولوژي، شماره 7 دوره 22.

رسالت پور، مريم، (1386)، مدرسه اي شاداب مدرسه اي براي زندگي، مديريت مدرسه شماره 6 دوره ششم.

قهرماني، حعفر، (1383)، تاثير وسايل كمك آموزشي در تدريس و يادگيري، پيوند شماره 294، 295.

ملكي، صفي اله، (1381)، نقش اردو  و بازديد در پيشرفت تحصيلي دانش آموزان، تربيت، سال 18 شماره 2.

محمدي، فاطمه، (1385)، تاثير فنون روان شناختي بر كيفيت تدريس، ترجمه ي جك فرانل و نورسن، رشد تكنولوژي شماره 3.

يغما، عادل، (1386)، خلاقيت معلم كليد حل بسياري از مشكلات آموزشي، تكنولوژي آموزشي، شماره 4.

يغما، عادل، (1385)، رهنمودي برايجاد محيط آموزشي فعال، تكنولوژي آموزشي، شماره 2 دوره 22.